W Polsce występuje tylko pięć gatunki węży: żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty, wąż Eskulapa oraz zaskroniec rybołów, z czego wszystkie są pod ochroną, a tylko jeden z nich jest jadowity.

Żmija zygzakowata - jest jedynym wężem spośród całej piątki, stanowiącym zagrożenie dla człowieka.

Należy jednak pamiętać, że żmija nie atakuje człowieka bez powodu, robi to dopiero w sytuacji bezpośredniego dla niej zagrożenia, najczęściej odruchowo, gdy się na nią przypadkowo nadepnie lub zaskoczy w miejscu, gdzie nie ma możliwości dalszej ucieczki.

Wygląd zewnętrzny:

Żmija jest średniej wielkości gadem, dorastającym zwykle do około 70-80 cm (rzadko przekracza 1 m długości). Głowa spłaszczona, sercowata bądź trójkątna, oczy z wyróżniającą się czerwoną tęczówką i pionową źrenicą. Tło grzbietu żmii może być w różnych odcieniach brązu, szarości, aż do ubarwienia zupełnie czarnego. Wąż posiada charakterystyczny, ciągnący się przez całą długość znak w kształcie zygzaka, nazywany również „wstęgą kainową”.

Miejsce występowania:

Żmije występują na terenie całej Polski. Najchętniej do życia wybierają podmokłe tereny leśne, torfowiska, gęste zarośla trawiaste i krzewiaste, miejsca w których mogą się ukryć. Można je zobaczyć również na obrzeżach lasów, wygrzewające się na kamieniach, odsłoniętej ścieżce czy leśnej drodze. Pożywnie Podstawowy pokarm stanowią drobne gryzonie, rzadziej żaby, jaszczurki, pisklęta ptaków oraz owady. Swoje ofiary uśmierca jadem po czym połyka w całości.

Rozmnażanie:

Pora godowa przypada na kwiecień, maj. Samce toczą wtedy rytualne walki przypominające zapasy, oplatają się przednimi odcinkami ciała, próbując docisnąć rywala do powierzchni ziemi. Samica składa od 5 do nawet 15 jaj. Żmija jest gatunkiem jajożyworodnym, co oznacza, że młode uwalniają się z osłonek jajowych bezpośrednio przed złożeniem lub w trakcie składania jaj. Młode węże są zupełnie samodzielne po wykluciu.

Zimowanie:

Węże poszukiwania zimowisk rozpoczynają, gdy temperatura powietrza spada do około 5-7 ºC. Gdy temperatura powietrza obniży się do 0, zapadają w zimową hibernację.

Co jeśli spotkamy ją na swojej drodze?

Żmija to bardzo płochliwe zwierzę. Pierwszą reakcją węża na zagrożenie jest najczęściej ucieczka. Kiedy nie ma gdzie uciec sygnalizuje swoją obecność głośnym i charakterystycznym syczeniem. W takiej sytuacji należy bezzwłocznie się oddalić i pozwolić gadowi uciec w bezpieczne dla siebie miejsce.

Kiedy jednak zdarzy się, że ukąsi nas żmija należy zachować spokój. Następstwa pokąsania zależą od miejsca zranienia, ilości wprowadzonego jadu i stanu zdrowia osoby poszkodowanej. W miejscu ukąszenia przez żmiję powstaną charakterystyczne ranki – dwa ślady po zębach jadowych. Jeżeli po około 10 minutach od kontaktu ze żmiją nie pojawi się ani obrzęk, ani zaczerwienienie w okolicy ukąszenia, mamy do czynienia z ukąszeniem tzw. „suchym”, czyli ugryzieniem bez wpuszczenia jadu.

Ukąszoną kończynę należy unieruchomić i ułożyć poniżej poziomu serca, można przemyć ranę wodą z mydłem i przykryć jałową gazą ( w miarę możliwości). Nie zaleca się stosowania opaski uciskowej, pocierania rany ani wysysania jadu! Po każdym ukąszeniu przez żmiję wskazana jest jak najszybsza wizyta w szpitalu lub wezwanie pomocy.

Warto wspomnieć, że ukąszenia żmii zdarzają się rzadko i nie są zwykle śmiertelne. Mogą być jednak groźne dla dzieci i osób starszych.

Jak się chronić?

Aby zminimalizować ryzyko ukąszenia, w trakcie wycieczki do lasu należy zakładać odpowiednie obuwie oraz odzież (wysokie buty zasłaniające kostkę oraz długie spodnie), unikać miejsc gdzie występuje zwiększone ryzyko spotkania z tym jadowitym wężem, a także należy zachować pełną ostrożność przy zbieraniu grzybów, owoców leśnych, czy biwakowaniu.

Żmije jak również pozostałe węże są dla nas bardzo pożyteczne, zjadają gryzonie niszczące nam uprawy. Dlatego nie należy ich niepokoić, ani zabijać, wystarczy zejść im z drogi.

Należy pamiętać, że żmija bezpodstawnie nie zaatakuje człowieka oraz że nie każde jej ukąszenie kończy się wstrzyknięciem groźnego dla nas jadu.

Wystarczy odpowiedni ubiór i odrobina uwagi by uchronić się przed ”atakiem”. Dlatego jeżeli napotkasz na swojej drodze żmiję, zostaw ją w spokoju. Wycofaj się spokojnie lub obejdź miejsce, w którym leży. 

*Niniejszy artykuł ma charakter instruktażu jak rozpoznać i jak postępować w sytuacji gdy na naszej drodze spotkamy żmiję.